De inspiratiedag Klimaatweek bij Avans Hogeschool in Breda is donderdag 6 november nauwelijks begonnen of Avanslector Godelieve Spaas gooit de knuppel in het hoenderhok. “We draaien ons een rad voor de ogen als we het alleen over klimaat hebben”, stelt ze in haar openingslezing. Want, zo betoogt ze, we komen als maatschappij alleen dichter bij een oplossing als we het daarbij ook hebben over armoede, biodiversiteit en uitsluiting. “En we moeten zelf ook iets doen, we kunnen niet tegen de overheid zeggen: red ons!”
In OpenX op de Avans-campus in Breda weet de lector Economie als Gemeengoed een welwillend publiek voor zich. 20 klimaatburgemeesters uit de verschillende Brabantse gemeenten, 10 studenten van verschillende studierichtingen en een aantal beleidsmakers en bestuurders zijn uitgenodigd door organisator provincie Noord-Brabant en Avans. Ook bestuursvoorzitter Marjan Hammersma van Avans is erbij.
Rode knoop
Godelieve blijkt haar publiek te raken en aan te zetten tot anders denken. Dat begint al met haar antwoord op de vraag van de dagvoorzitter, klimaatburgemeester Ludo Ansems, wat ze had meegenomen. “Een rode knoop, gekocht bij de Action voor 3 cent. In de verf die daarvoor is gebruikt zit leven van 20 tot 30 miljoen jaar oud, in de vorm van plankton en kleine vissen. Voor de kleur is het bloed van duizenden bladluizen gebruikt. Het hout is afkomstig van berkenbomen. Deze knoop heb ik altijd bij om me te herinneren aan hoe ons economische systeem werkt.”
Bij het tegengaan van klimaatverandering moet niet de economie het uitgangspunt zijn, betoogt ze. “De rechtvaardigheid van al het leven en de aarde is de rode draad”, geeft ze aan, het grotere geheel dus. Of anders gezegd, het streven naar klimaatrechtvaardigheid. Daarbij zijn triviale veranderingen cruciaal.
Over hoe je veranderingen voor elkaar kunt krijgen, heeft Godelieve 3 praktische tips: Val uit je rol, Werk samen en Staying with the trouble (vrij vertaald: blijf lastig).
Vast in rollen
De eerste, Val uit je rol, licht ze toe aan de hand van een toneelstuk over de Zaak Shell, over de rechtszaak van Urgenda en 18.000 burgers tegen Shell. Daarin vertellen de verschillende hoofdrolspelers vanuit hun positie hun verhaal. De directeur van Shell, de ambtenaar, de burger en een jongere, als vertegenwoordiger van de toekomstige generatie.
“Dat maakte duidelijk dat als iedereen in zijn rol blijft zitten, er niks verandert. Het gaat erom dat je niet een rol bent, maar een mens. Dit voorbeeld maakt duidelijk hoe de nadruk op economie als oplossing van de grote vraagstukken te beperkt is en ons in de onmacht houdt. Gelukkig is het leven is een woekering van levensvormen en kunnen we dus op veel meer manieren bijdragen aan klimaatrechtvaardigheid.”
Samen iets doen, haar tweede tip, illustreert ze met het verhaal van een vrouw die in een parkeergarage leeft omdat ze met haar slechtbetaalde baan geen woning kan huren. “Schrijf op waarom je haar niet kan helpen”, vroeg ze eerder aan betrokkenen. Argumenten te over, bleek. Maar daarna kwam de vrouw in kwestie in de zaal. “En dat was lastig, want nu ging het niet meer om een geval, maar om een mens. Toch bleek ieder apart nog steeds weinig te kunnen doen. Toen ze de vraag stelde wat je zou kunnen doen als je samen zou werken met anderen in de zaal, kwamen de oplossingen ineens wel binnen handbereik.”