Elke week komen er 15 miljoen afgedankte kledingstukken in Ghana aan. Een groot deel van dat materiaal belandt op stortplaatsen of wordt verbrand. Een aanzienlijk deel belandt via stortplaatsen en open riolen in zee en op het strand. De almaar groeiende Ghanese kledingberg laat zien hoe we met textiel omgaan. Kleding is verworden tot een wegwerpproduct. Iets wat je gebruikt, een paar keer draagt en dan net zo makkelijk weer afdankt.
Kan dat ook anders? Om die vraag draaide het woensdag 19 maart tijdens ‘Van afgedankt textiel, naar unieke fashion’. Dit evenement vond plaats bij Avans in Den Bosch en werd georganiseerd door De Circulaire Sprong, een onderzoeksproject waarin het Centre of Expertise Brede Welvaart & Nieuw Ondernemerschap (BWNO) en het Fontys Centre of Expertise for Sustainable & Circular Transitions (CoE-SCT) en samenwerken aan een circulaire economie in de Brabantse regio.
Op het programma stonden inspirerende verhalen van Design Engineer & Creative Explorer Daan Sonnemans (Kantamanto Social Club) en duurzame mode-activist en oud-Avansstudent Sara Dubbeldam (When Sara Smiles). Tijdens een mini-hackaton gingen de deelnemers vervolgens op zoek naar duurzame en innovatieve oplossingen voor de groeiende kledingberg.
Mooie dingen maken
De initiatieven van sprekers Sara en Daan laten zien dat een andere omgang met textiel heel goed mogelijk is. Sara is oprichter van When Sara Smiles, een Nederlands platform dat over eerlijke en duurzame kleding publiceert. Op de site vinden lezers onder meer een modeblog, brand guides en een overzicht met meer dan 250 eerlijke merken. Eind vorig jaar maakte Sara bekend dat 2025 haar OFFMODE (No Buy) jaar zou worden. Een jaar lang koopt ze geen kleding.
Daan op zijn beurt, staat aan de basis van Kantamanto Social Club. In Ghana werkt Kantamanto Social Club met acht lokale ontwerpers – upcyclers – om dit textiel weer een nieuw leven te geven. “In Ghana komt enorm veel troep binnen. Tweedehands kleding wordt daar letterlijk gedumpt”, vertelt Daan. “Dat wordt vaak heel negatief afgebeeld. Toch kan je van tweedehands kleding heel mooie dingen maken. Met ons upcycled fashion collectief Kantamanto Social Club geven we het werk van lokale Ghanese ontwerpers een wereldwijd podium.”
Bewustwording
Wat Daan onder meer probeert te bewerkstelligen met zijn Kantamanto Social Club, is bewustwording. “Wat ik wil laten zien is wat er gebeurt met de spullen die wij gebruiken en wegdoen. Ik hoop dat mensen daardoor bewuster nadenken over hoe ze met hun eigen kleding omgaan.”
Er zijn allerlei manieren waarop consumenten kunnen zorgen dat hun kleding niet op een afvalberg in Ghana belandt. Daan: “Je kan kiezen voor kleding van betere kwaliteit die langer meegaat. Je kan kleding kopen die niet uit textiel blends bestaat, want die zijn moeilijk te recyclen. Tweedehands kleding kopen, kleding swappen, kapotte kleding repareren en verstellen; er is nog zoveel meer mogelijk.”
Circular Cotton Cascade
Wat is er nog meer mogelijk met textiel? Hoe geef je nieuw leven aan iets wat een groot deel van de wereld als afval beschouwt? Wat kan wél? Precies die vragen probeert het Centre of Expertise Brede Welvaart & Nieuw Ondernemerschap van Avans ook te beantwoorden. Binnen dat CoE voert lector a.i. Karen Janssen de onderzoekslijn ‘Samenwerken voor Regeneratieve Waardesystemen’ binnen het lectoraat ‘Economie als Gemeengoed’.
Een goed voorbeeld van een regeneratief waardesysteem is de Circular Cotton Cascade (CCC) waar het lectoraat samen met praktijkpartners – waaronder de initiatiefnemer van het concept, RaddisCotton – aan werkt. Karen: “We ontwikkelden een trapmodel van hoogwaardige toepassingen naar toepassingen van lagere kwaliteit. Dat start met een katoenzaadje in India dat lokale boeren via regeneratieve landbouw opkweken tot katoen. Vervolgens wordt daar werkkleding van gemaakt. Van die werkkleding worden vervolgens T-shirts gemaakt. Daarna handdoeken. En uiteindelijk worteldoek.”
Het onderzoek draait inmiddels vier jaar. “Dit model realiseer je niet zomaar. Het is een uitdaging om de processen van alle partijen op elkaar af te stemmen. Zij moeten eerst regeneratief katoen in hun productieprocessen gaan toepassen, vervolgens komt er na gebruik van het product een recycle traject, en moeten deze vezels weer in het productieproces worden toegepast. Onderwerpen die we onderzoeken, richten zich op nieuwe vormen van eigenaarschap. Wie draagt welke verantwoordelijkheid en welke risico’s? Maar ook: hoe verdeel je de investeringen die nodig zijn om het geheel te laten slagen? Elke maand leren we bij en zetten we een nieuw stapje.”
Karen wil vooral producenten bereidwillig krijgen om over een meer collectieve manier van werken na te denken. “Hoe pak je dit samen op? Hoe help je elkaar? En dan vanuit de gedachte wat wel kan, in plaats van blijven hangen in wat niet kan.”
Nieuwe dilemma’s
De wereldwijde kledingmarkt is een hecht verweven ecosysteem. Dat betekent dat iedere keuze positieve óf negatieve effecten kan hebben op een andere plek op de wereld. Kantamanto Social Club is daar een mooi voorbeeld van. Want wat je ook vindt van de kledingberg in Ghana, die gestage stroom van tweedehands kleding zorgt er ook voor dat vele duizenden mensen in Ghana hun dagelijks brood kunnen verdienen met het verwerken, recyclen of upcyclen van al die kleding.
Karen: “Ik ben recent mee op handelsmissie geweest naar Bangladesh. In de fabrieken die we bezochten, zag ik de bergen kleding die gemaakt wordt. Fabrieken met tien verdiepingen, met grote productiehallen. Hier zie je dan ook de gezichten van de mensen die daar werken. Zij zijn voor hun levensonderhoud afhankelijk van de vraag naar kleding. Zo is dat ook in Ghana. Als je geen afvalberg meer hebt, maar er leven wél 30.000 mensen van die afvalberg – die het Westen daar eigenlijk brengt – dan vind ik dat we daar een verantwoordelijkheid voor hebben. Elke beslissing heeft een effect, iedere oplossing werpt nieuwe dilemma’s op.”
Panklare oplossingen zijn er niet. “We moeten vooral de dialoog aangaan met de mensen daar”, geeft Karen aan. Daan is het daar helemaal mee eens. “Ik hoop dat we gemeenschappen zoals die in Kantamanto hun agency terug kunnen geven in het systeem. Ze moeten zelf kunnen bepalen hoe dat systeem vorm krijgt. Dat betekent: niet stoppen, maar sturen en zélf bepalen wat er bij ze binnenkomt. Ik hoop dat Kantamanto Social Club ze daar een beetje bij kan helpen.”